"ΡΕ ΑΛΕΞΗ": ΕΝΑΣ ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΚΥΠΡΙΟΣ
ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΣ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΑ ΠΟΥ ΑΦΗΣΕ ΑΝΑΥΔΟΥΣ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
Γράφει ο Ηρακλής Ζαχαριάδης
Ιστορικός
ερευνητής – Πρόεδρος ΕΠΟΚ
Μέλος του
Φιλολογικού Συλλόγου «ΠΑΡΝΑΣΟΣ»
Είναι άξιον απορίας και μένω άναυδος, πως μια
τόσο ένδοξη σελίδα στην ιστορία της Κύπρου μας έχει κρατηθεί για τόσους αιώνες
στο σκοτάδι. Η Κύπρος, πέραν από τους αγρότες τους υπηρέτες, τους σκλάβους,
τους δούλους, τους καταπιεσμένους, έχει να επιδείξει στα χρόνια του Μεσαίωνα
και κάποια παλληκάρια που αψήφησαν την δύναμη των ισχυρών, που σήκωσαν το
κεφάλι στους κατακτητές και στέλνει ειδοποιήσεις πως το DNA αυτού του λαού με την
Ελληνική ψυχή έχει κάτι μοναδικό. Δεν έχει σημασία αν ο αγώνας κερδίζεται.
Η ΑΓΝΩΣΤΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΡΕ ΑΛΕΞΗ
Έχουν περάσει 589 χρόνια από τον θάνατο ενός
από τους ξεχασμένους ήρωες του Κυπριακού Ελληνισμού, ένας ακόμη επαναστάτης που
απαγχονίσθηκε μαχόμενος για την ελευθερία της Κύπρου, πριν ακόμα από τον εθνικό
απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ, την αιματηρή καταστολή της Ελληνικής
Επαναστάσεως του ’21 και τον απαγχονισμό του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού. Ο λόγος
για τον Ρε Αλέξη (ή Ρήγα Αλέξη) χωρικό επαναστάτη κατά την περίοδο της
Φραγκοκρατίας, ακόμα μια περίοδος όπου η Κύπρος βρισκόταν σκλαβωμένη στα χέρια
κατακτητών, ο οποίος απαγχονίσθηκε από τους Φράγκους τη 12η Μαΐου
1427. Η ιστορία και πλοκή της ξεχασμένης αυτής επανάστασης, του ρε Αλέξη
διασώζεται μόνο από δύο παραγράφους του Λεοντίου Μαχαιρά ο οποίος βίωσε τα
γεγονότα.
Το
κίνημα του Ρε Αλέξη ήταν για την εποχή του κάτι μοναδικό, κάτι πρωτόγνωρο. Ίσως
το ιδεώδες για τους απανταχού της γης καταπιεσμένους. Και άλλοι λαοί μπορούν να
προβάλουν στην ιστορία τους ήρωες υπαρκτούς ή μη που αγωνίσθηκαν υπέρ των
καταπιεσμένων και των φτωχών. Για παράδειγμα ο θρύλος του Ρομπέν των Δασών των
Άγγλων δεν αφορούσε κάποιο ήρωα από τις κατώτερες τάξεις, αλλά κάποιον ευγενή
που βοηθούσε τους φτωχούς και δεν αμφισβήτησε ποτέ το θεσμό του βασιλιά ή το
Σπάρτακο στην αρχαία Ρώμη.
Πριν
από 589…
Πράγματι πριν από
589 χρόνια το 1426 ένας λαός ξεσηκώθηκε.
Ένας λαός καταπιεσμένος. Κατατρόπωσε τους κατακτητές και επέβαλλε για πρώτη
φορά στην παγκόσμια ιστορία της πολιτείας από τον λαό. Το επαναστατικό κίνημα
του Ρε Αλέξη και των Κυπρίων χωρικών κατά των Φράγκων εκδηλώθηκε κατά την περίοδον της
Φραγκοκρατίας σε μια εποχή που οι Κύπριοι στέναζαν για τρεις αιώνες από τον
ζυγόν των Λουζινιάνων. Πολλοί από τους προγόνους μας ανταλλάσσονταν με άλογα,
με κυνηγετικά γεράκια, με γαϊδούρια και σκύλους ακόμη. Δούλευαν σαν σκλάβοι
κυριολεκτικά για ένα κομμάτι ψωμί. Ήταν η εποχή βίαιου εκλατινισμού και
καταδίωξη της Ορθοδοξίας.
Ήμαστε το 1426
Όταν ξέσπασε μετά
την επιδρομή των Μαμελούκων της Αιγύπτου στη Κύπρο, ή βάρβαρη εισβολή των
Μαμελούκων που είχε ως αποτέλεσμα την αιχμαλωσία του βασιλιά Λανού και τη
λεηλασία της Λεμεσού και της Λευκωσίας και αφήνουν πίσω τους στάχτες και
ερείπια.
Εκμεταλλευόμενος
τις συνθήκες και την αποδιοργάνωση που επικρατούσε ο Αλέξης από την Κάτω Μηλιά,
που δούλευε ως Ιπποκόμος, στις υπηρεσίες των αγγελιοφόρων του βασιλιά. Πρέπει
εδώ να ανοίξω μία παρένθεση και να αναφέρω ότι ναι μεν ο Αλέξης ήταν δουλοπάροικος
όμως ήταν σε καλύτερη μοίρα από τους υπόλοιπους υπόδουλους Έλληνες, Κύπριους
που έζησαν κατά την Φραγκοκρατία, αφού δούλευε και ως «αγελάρχης» για τον
βασιλιά. Επιστρέφοντας στην αφήγησή μας θεωρώ ότι είναι αξιοθαύμαστο πως παρά
τα «προνόμια» και τα «πλεονεκτήματα» που του προσέφερε η ιδιότητα του σε σχέση
με αυτή των συμπατριωτών του, αγωνίστηκε και θυσιάστηκε για την ελευθερία των
καταπιεσμένων Ελλήνων της Κύπρου, διεξάγοντας με πενιχρά μέσα επανάσταση κατά
της Φραγκοκρατίας. Οργανώνει λοιπόν το κίνημα για απελευθέρωση. Ένα κίνημα με
παγκύπριο χαρακτήρα, οργανωμένο κατά τις πηγές μας και με πλατιά απήχηση στο
λαό.
Αυτή την σπουδαία
επαναστατική μορφή του Κύπριου Αλέξη «Ρε» ενός ιπποκόμου που τέθηκε επικεφαλής
μία από τις πρώτες μεγαλύτερες και βαθύτερες επαναστάσεις δουλοπαροίκων στην Μεσαιωνική
Ευρώπη θα προσπαθήσουμε και να παρουσιάσουμε σήμερα μέσα από αυτή την
ερευνητική εργασία.
Ένας από τους
μεγάλους Έλληνες παιδαγωγούς ο Ιωάννης Συκουτρής είπε «Ο ηρωικός άνθρωπος δεν
είναι το άνθος, δεν είν’ ο καρπός –αυτά αντιπροσωπεύουν, το παρόν και του
παρόντος την ανεπιφύλακτον χαράν. Είναι ο σπόρος που θα ταφή και θα σαπίσει,
διά ν’ αναφανή το άνθισμα και το κάρπισμα. «Είν’ εκείνος που θάπτεται δια να
εορτασθεί η ανάστασις και ανάστασις χωρίς ταφήν δεν υπάρχει.
Αυτό που
αναδεικνύει τον Αλέξη ως μεγάλο ήρωα της Ιστορίας μας δεν είναι το αποτέλεσμα
της επανάστασης, αλλά η πράξη αντίστασης και το γεγονός ότι ένας απλός
δουλοπάροικος μπορούσε να συνενώσει ένα τεράστιο ποσοστό του πληθυσμού για ένα
σκοπό: την απελευθέρωση της πατρίδος μας… Η ευνοϊκή θέση που κατείχε ο Αλέξης
τον κάνει όλο και πιο μεγάλο. Η θέση του τόσο κοντά στον βασιλιά μπορεί να
συγκριθεί με ένα υψηλόβαθμο κυβερνητικό υπάλληλο, με τον μισθό, τις πρόνοιες
και την θέση στα κοινωνικά σκαλοπάτια που του αντιστοιχούν. Ήταν βολεμένος αλλά
τα πέταξε όλα, ξέροντας τις επιπτώσεις. Για την ελευθερία του λαού του. Αυτό μας δείχνει ένα όραμα απεριόριστο. Για
κείνον όλα ήταν εφικτά, όσο αφάνταστα και να ήταν».
Ο φίλος και
αγαπητός Άντρος Παυλίδης (ιστορικός) χρησιμοποιώντας όλες τις υπάρχουσες
ιστορικές πηγές, την οργάνωση και εκτέλεση της Επανάστασης του Ρε Αλέξη καθώς
και την εδραίωση της αγροτοεπαναστατικής εξουσίας του μέχρι το ένδοξο και
μαρτυρικό τέλος του. Ισχυρίζεται δε ότι η επανάσταση των Ελλήνων χωρικών της
Κύπρου ήταν η πράξη επανάστασης ευρωπαϊκού λαού κατά της φεουδαρχίας κάτι που
συμφωνώ και υπερασπίζομαι μαζί του. Να τι αναφέρει ο Άντρας Παυλίδης: «Τώρα
όσον αφορά το κίνημα, είπα ότι υπήρξε ιδιαίτερα πρωτοποριακό ακόμα και ως ιδέα,
συνεπώς και μεγαλειώδες. Μιλάμε για την τρίτη δεκαετία του 15ου
αιώνα, εποχή κατά την οποία παντού στην Ευρώπη αλλά και στην Ανατολή κανείς
ποτέ δεν είχε ακόμη διανοηθεί να στραφεί κατά του θεσμού της βασιλείας. Συχνά
βέβαια βασιλιάδες εκθρονίζονταν, ή δολοφονούνταν, ή άλλαζαν, αλλά ο ίδιος ο
θεσμός παρέμενε μόνιμα το ίδιο ισχυρός και παγιωμένος. Κανείς δεν αμφισβητούσε
τον ίδιο το θεσμό και πολύ περισσότερο οι άνθρωποι των κατωτέρων κοινωνικών
τάξεων, χωρικοί και σκλάβοι. Ακόμη και αυτός ο κατά δύο αιώνες παλαιότερος θρύλος
του Ρομπέν των Δασών στην Αγγλία είχε ως ήρωα όχι κάποιο απλό άνθρωπο αλλά ένα
ευγενή, μέλος της ανώτερης τάξης , που βοηθούσε τις κατώτερες και αδύναμες
τάξεις, όπως εξάλλου όριζαν και οι κανόνες της ιπποσύνης ο οποίος όμως ποτέ δεν
αμφισβήτησε την βασιλική εξουσία, στην περίπτωση εκείνη την εξουσία του
απουσιάζοντος βασιλιά Ριχάρδου του Λεοντόκαρδου.
Εξεγέρσεις σκλάβων
υπήρξαν πολλές, κατά καιρούς, μια ιδιαίτερη γνωστή είναι εκείνη που προανέφερα
και εγώ του Σπάρτακου στην αρχαία Ρώμη που στόχευε όμως στην φυγή προς την
ελευθερία και όχι στην ανάληψη εξουσίας και αλλαγή των θεσμών. Πως μπορούμε να
χαρακτηρίσουμε το υπό τον Αλέξη κίνημα των Κύπριων χωρικών;
Μια εξέγερση που
είχε πάρει την μορφή επανάστασης; Και τι είδους επανάσταση να ήταν, απελευθερωτική
ή μήπως κοινωνική; Ή μήπως υπήρξε ένα κίνημα που είχε συνδυάσει και τα δύο;
Οι κοινωνικού
χαρακτήρα επαναστάσεις θα πρέπει να λεχθεί ότι είχαν αρχίσει στην Ευρώπη και
στον κόσμο αρκετά αργότερα. Η γνωστότερη από αυτές που υπήρξε και πρότυπο η
Γαλλική είχε εκδηλωθεί το 1789 δηλ. 163 ολόκληρα χρόνια, ύστερα από το κίνημα
των Κυπρίων χωρικών [….]
Το κίνημα των
Κυπρίων υπήρξε μοναδικό, και το τονίζω ξανά. Δεν μπορεί να παραλληλίζεται ούτε
και με αυτό τούτο τον «πόλεμο των χωρικών στην Γερμανία το 1525» υπήρξε γεγονός
καθοδηγούμενο από ανθρώπους της ανώτερης τάξεως και μάλιστα και της διανόησης.
Δεν υπάρχει καμία ιδεολογική σχέση ή συγγένεια μεταξύ του κινήματος των Κυπρίων
χωρικών και της περίπτωσης του «Πολέμου των χορικών» στη Γερμανία. Ο μεν ηγέτης
των Κυπρίων χωρικών ο Αλέξης, ήταν και αυτός ένας καλός απλός χωρικός, ενώ ο
Τόμας Μίνσετερ σχετιζόταν άμεσα με την εκκλησία και ήταν ηγετική μορφή των
λεγομένων «αναβαπτιστών» και υπέρμαχος των διακηρύξεων του Λουθήρου. Οι Κύπριοι
χωρικοί αντίθετα δεν φαίνεται καθόλου να είχαν οποιοδήποτε θρησκευτικό κίνητρο ούτε και οποιαδήποτε βάση σε ιδέες
και απόψεις διανοουμένων ούτε και είχανε καθοδηγηθεί από γνώμες και διακηρύξεις
θρησκευτικού ή γενικότερου φιλοσοφικού υπόβαθρου.
Οι Κύπριοι χωρικοί
ξεσηκώθησαν χωρίς να γνωρίζουν τίποτα απολύτως από όλα τα ανωτέρω, απλά
ξεσηκώθηκαν και απόκτησαν την ελευθερία τους και το τερματισμό της κτηνώδους
εκμετάλλευσής τους. Μόνοι. Αυτοί ισχυρίζεται ο Άντος Παυλίδης. Τώρα ήθελα να
γράψω και αυτά που είπε ο Δρ. Βάσος Λυσσαμίδης ο οποίος μας μίλησε για τις
σκοπιμότητες της ιστορικής λήθης για τον Ρε Αλέξη και συνέδεσε τις εξελίξεις
του 2019 με το σήμερα.
«Είναι παράδοξο το
ότι μια από τις μεγαλύτερες φυσιογνωμίες της ελληνοκυπριακής ιστορίας παραμένει
άγνωστη στους πολλούς. Δεν διδάσκεται
στο σχολείο. Δεν βρίσκεται στις προτομές. Δεν αποτελεί καθημερινή αναφορά μας.
Δεν είναι τυχαίο που παραγνωρίστηκε. Η ιστορία συχνά γράφεται από τους τελικούς
νικητές και κάποτε από ευρωκόλακες, από μνήμες κατεστημένων.
Έτσι «ο Ρε Αλέξης
απόμεινε ουραγός υμνωδιών παρόλο ότι έγραψε μία από τις πιο ηρωικές σελίδες της
Κυπριακής αλλά και της παγκόσμιας ιστορίας». Αυτά ανέφερε σε φιλολογικό
μνημόσυνο ο Βάσος Λυσσαρίδης για τον Κύπριο Επαναστάτη στις 12.05.2014.
ΣΚΙΑΓΡΑΦΗΣΗ ΤΗΣ
ΕΠΟΧΗΣ ΠΟΥ ΕΖΗΣΕ ΚΑΙ ΑΓΩΝΙΣΤΗΚΕ Ο ΡΕ ΑΛΕΞΗΣ
ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ
ΦΡΑΓΚΟΚΡΑΤΙΑΣ 1192-1489 μ.Χ.
Πρόκειται για την
εποχή της φραγκικής κυριαρχίας στην Κύπρο τη γνωστή ως Φραγκοκρατία κατά την
οποία σχεδόν για τρεις αιώνες, κυριάρχησε ο φραγκικός βασιλικός οίκος του Lusigna. Το 1192 η Κύπρος
πέρασε στην εξουσία του οίκου του Lusigna
και παρέμεινε έως και το
1473 ενώ, στη συνέχεια μία πόλη κράτος, η θαλασσοκράτειρα Βενετία, κατόρθωσε να
περάσει στην εξουσία της την Κύπρο, «το κειμήλιο των θαλασσών», όπως έχει
χαρακτηρισθεί από έναν ξένο ιστορικό η μεγαλόνησος.
Ο Κύπριος
δουλοπάροικος και επαναστάτης ήταν μία ιδιαίτερη και αξιόλογη αλλά όχι και τόσο
γνωστή μορφή της περιόδου της Φραγκοκρατίας ήταν ο Αλέξης που αποκαλέστηκε Ρε
Αλέξης (βασιλιάς Αλέξης). Ήταν ο ηγέτης της επανάστασης των Κυπρίων χωρικών και
δουλοπάροικων εναντίον των Φράγκων.
Βασική πηγή για τον
Ρήγα Αλέξη έχουμε από τον Κύπριο Μεσαιωνικό χρονογράφο Λεώντιο Μαχαίρα. Ήταν ο
χωριάτης και μάλιστα δουλοπάροικος, κατάγονταν από το χωριό Κατωμηλιά (πιθανώς
από το σημερινό χωριό Μια Μηλιά ή Μηλιά Αμμοχώστου) και ότι βρισκόταν στην
υπηρεσία του βασιλιά ως μέλος του σώματος των αγγελιοφόρων του. Στη θέση αυτή
φαίνεται ότι είχε υπηρετήσει μέχρι το 1426 σοβαρότατων γεγονότων στην Κύπρο.
Οι Φράγκοι μόλις
εγκαταστάθηκαν στην Κύπρο, επέβαλαν στους κατοίκους της το πιο σκληρό φεουδαρχικό
σύστημα. Για να αντιληφθείτε μάλιστα πόσο ανάλγητρο και σκληρό υπήρξε το
φεουδαρχικό αυτό σύστημα οι πρόγονοί μας ανταλλάσσονταν με άλογα, σκύλους,
φαλκόνια ή και γαϊδούρια. Η τυραννία μέσα στην οποία διαβιούσαν οι
δουλοπάροικοι πρόγονοί μας, τους ανάγκαζε ώστε να ζήσουν κάπως ελεύθερα, να
εγκαταλείπουν τα χωριά τους και να πηγαίνουν σε άλλα, με την ελπίδα να
διαφύγουν της προσοχής των υπαλλήλων του βασιλιά. Το γεγονός αυτό μαρτυρείται
από ένα σχετικό διάταγμα του τελευταίου Φράγκου βασιλιά της Κύπρου Ιακώβου Β΄
του επονομαζόμενου Νόθου, του έτους 1468 μεταφρασμένο μάλιστα τότε στα ελληνικά
(δηλαδή στην κυπριακή διάλεκτο της εποχής). Μεταξύ άλλων το διάταγμα αυτό έλεγε
τα εξής: «… να γίνει ένας διαλαλημός εις όλα τα χωριά και προάστια, μοναστήρια,
αμπελικές …. το πώς οι τσιβιτάνοι και παραβιτσάνοι (δηλαδή οι χωροφύλακες και
οι αγροφύλακες) των αυτών χωριών και πλατείων να γυρέψουν όπου εύρουν ανθρώπους
και γυναίκες και κοπέλλια όπου δεν είναι από τους τόπους τους, όπου ευρίσκονται
και δεν είναι αγρωνισμένοι πως ενι λεύτεροι, να τους πιάννουν και να τους
δήννουν αξάγκωνα… και αν εν πάροικοί μας, να τους παιδεύουν (να τους βασανίζουν
δηλ.) και να τους πέμπουν εις τα χωρία μας, και άνευ πάροικοι άλλους, να τους παιδεύγης
εσού και να τους παίρνουν οι αφέντες τους».
Την ίδια εποχή
καταδυναστεύεται η Ορθόδοξη εκκλησία της Κύπρου από τους Λατίνους. Γενικά η όλη
περίοδος της Φραγκοκρατίας στην Κύπρο χαρακτηρίζεται από τη σκληρή καταπίεση
και τυραννία που υφίστανται οι κάτοικοί της από τους κατακτητές αλλά και από
θανατικά, δηλαδή επιδημίες όπως επιδημία της πανώλης, της ξηρασίας, ανομβρίες, επιδρομές
ακρίδος, παγετούς, σεισμούς και ληστρικές επιδρομές που διενεργούσαν Τούρκοι,
Σαρακηνοί κ.ά.
Θα αναφέρω σε
αντιδιαστολή ότι η ζωή των μελών της βασιλικής οικογένειας και των φεουδαρχών,
από μαρτυρίες των χρονογράφων της εποχής και περιηγητών ήταν εντελώς
διαφορετική από αυτή των κατοίκων της Κύπρου. Είχαν μεγαλοπρεπή ανάκτορα,
μέγαρα, εκκλησίες και ντύνονταν με πολυτέλεια και συνεχείς διασκεδάσεις και
ταξίδια.
ΣΧΕΣΕΙ ΚΑΤΩ
ΜΗΛΙΑΣ-ΑΓΙΟΥ ΕΠΙΦΑΝΙΟΥ –ΛΕΥΚΟΝΟΙΡΟ
Όπως ανέφερα και
προηγούμενα ο Ρε Αλέξης ήταν υπεύθυνος για τους βασιλικούς στάβλους, προφανώς
για τα άλογα του βασιλιά στο εξοχικό του στο Παραδείσι που καλύπτει την περιοχή
των περβολιών της Μήχα, το Σπαθαρικό, τον Αη Γιώργη τον Σπαθάρικα, μέρος των
Λιμνίων και τον Άη Σέρκη και ήταν αγγελιοφόροι του βασιλιά. Σ’ αυτήν την θέση
υπηρετεί το 1426 (όπως αναφέρει στην ομιλία του ο κος Αντώνης Καραντώνης
Προίζας. Όπως αναφέρει η θέση αυτή του επέτρεπε να έρχεται σε επαφή με όλη την
επικράτεια εξ’ ου και η ενότητα όλων των Κυπρίων που πέτυχε κάτω από την
αρχηγεία του.
Την χρονιά αυτή
είχαν εισβάλλει στο νησί από την Αίγυπτο οι Σαρακηνοί γνωστοί ως Μαμελού και
(Αιγύπτιοι) είχανε κατανικήσει το στρατό του βασιλιά Δάνου σε μεγάλη μάχη στη
Χοιροκοιτία, είχαν πιάσει μάλιστα αιχμάλωτο και τον ίδιον το βασιλιά και φυσικά
είχαν λεηλατήσει το μεγαλύτερο μέρος του νησιού.
Σύμφωνα με τις
διάφορες πηγές η γη της Μηλιάς εκτεινόταν μέχρι τις παρυφές του Λευκονοίκου. Σε
απόσταση 100 μέτρων από το νεκροταφείο της Μηλιάς προς το Λευκόνοικο υπάρχει
σύμφωνα με τον Γεώργιο Παπαχαραλάμπους η τοποθεσία «Κτίρι» με υδραγωγείο και
ψηφιδωτά που αποδίδονται στους Φράγκους. Το γεγονός αυτό βεβαιώνει ότι όλα αυτά
τα χωριά (Μηλιά, Λίμνια, Σαντάλαρη, Αγ. Σέργιος, Παραδείσι, Σπαθαρικό…) ήταν
κάτω από τον ασφυκτικό ζυγό των Φράγκων βασιλέων και εποπτευόταν από αρκετό
στρατό που θα προστάτευε τους βασιλιάδες. Γύρω από τον εξοχικό καταυλισμό στο
Παραδείσι και στη θέση του σημερινού γειτονικού Σπαθαρικού είχεν εγκατασταθεί
στρατός γιατί για μακρά περίοδο το Παραδείσι, η Μηλιά και τα γύρω χωριά ήταν
επίκεντρο των δρωμένων στη Κύπρο. Ας μην ξεχνάμε ότι η τοποθεσία Παραδείσι
συνδέεται αμέσως και η πρώτη επαναστατική κίνηση των Κυπρίων εναντίον των
Φράγκων η οποία θεωρείται η πρώτη βίαιη αντίδρασή των Κυπρίων κατά της
καταπιεστικής πολιτικής των ξένων. Ήρωας της υπόθεσης αυτής ήταν ένας πλούσιος
και θερμός πατριώτης, ο Κανάκης.
Κανάκης…. και
εκβιασμός
Το 1194 ο Κανάκης θέλοντας
να εξαναγκάσει τον βασιλιά της Κύπρου Αμαρλιχό, να παύσει την πολιτική διώξεως
των Κυπρίων καθύπλευσε με τα πλοία του, που ήσαν επανδρωμένα με Κύπριους
ναύτες, στην παραλία που ήταν απέναντι από το Παραδείσι με όνομα Χαραυτη από το
Χαρυβής και απήγαγε με έξυπνο τέχνασμα από το Παραδείσι τη βασίλισσα Exibn. Μετέφερε τη
βασίλισσα στο πλοίο του ο Κανάκης και ζήτησε λύτρα για την απελευθέρωση. Όχι
λύτρα χρήματα αλλά να αποδοθούν δικαιώματα και ελευθερία στην Κύπρο. Προσέξτε,
ο Αμάλριχος, χρησιμοποίησε τις καλές του σχέσεις και τη φιλία του που είχε με
τον ισχυρό γείτονα του τον Τούρκο Εμίρη του Κανδηλώρου. Το Κανδηλώρο ήταν
λιμάνι απέναντι από τον Κύπρο στη Μικρά Ασία. Ο Εμίρης μετά από συζητήσεις
κατάφερε να πείσει τον Κανάκη να δώσει πίσω την βασίλισσα. Δυστυχώς ο Αμάλριχος
δεν τήρησε την υπόσχεση που είχε δώσει στον Εμίρη.
Αυτή ήταν μια μικρή
παρένθεση για να σας αποδείξω πόση σημασία είχε το Παραδείσι για τους Φραγμούς.
Απουσιάζοντος του βασιλιά Τάνου, τον οποίον οι Σαρακηνοί μετέφεραν στην Αίγυπτο
αιχμάλωτον και ελευθερώθηκε αφού κατέβαλλε ένα πολύ σεβαστό ποσό μετά από έναν
ολόκληρο χρόνο.
Το κίνημα του λαού
εκδηλώθηκε αφού αναχώρησε από το νησί το φουσάτο των Σαρακηνών και όντως το
κίνημα ήταν πολύ καλά οργανωμένο και είχε ευρεία απήχηση στις μάζες, αφού οι
επαναστάτες κατόρθωσαν να θέσουν υπό τον έλεγχό τους μεγάλο μέρος της Κύπρου
περιλαμβανομένων σημαντικών αστικών και αγροτικών κέντρων και να διορίσουν δικούς τους διοικητές στη
Μόρφου, ή Λεμεσσό, Λεύκα, Περιστερώναν, Ορεινών και βέβαια Λευκονοικόν.
Αρχηγείον ΡΕ
ΑΛΕΞΗ
Το αρχηγείο του Ρε
Αλέξη, όπως έγραψα στα προηγούμενα κεφάλαιο, αυτός εργαζόταν δίπλα από το
Λευκονοικό στο Παραδείσι. Αποφάσισε να τοποθετήσει το Αρχηγείο του στο
Λευκονοικό, και όπως αναμενόταν ανακηρύχθηκε από τους επαναστάτες βασιλιάς
(Ρήγας) και όλοι οι χωριάτες εδόθησαν εις την πάταξίν το» όπως γράφει ο Λεώντιος
Μαχαιράς. Φαίνεται ότι η επανάσταση είχε υποβληθεί στην ύπαιθρο. Όσον αφορά τις
πόλεις οι οποίες είχαν ισχυρή οχύρωση και δυνατές φρουρές όπου η μεν Αμμόχωστος
δεν ανήκε τότε στο βασίλειο της Κύπρου, αλλά ήδη ήταν κατειλημμένη από τους
Γενουάτες από το 1373, η Κερύνεια ήταν πολύ ισχυρή και σ’ αυτήν είχαν καταφύγει
από πριν ευγενείς, όταν οι Μαμελούκοι έφτασαν μέχρι την Λευκωσία, η Λεμεσός ήδη
βρισκόταν στα χέρια των επαναστατών και η Πάφος είχε και αυτή καταληφθεί από
κάποιον Ιταλό μισθοφόρο τον Σφόρτζα ο οποίος ήθελε να δημιουργήσει εκεί δικό
του βασίλειο με τη βοήθεια Ισπανών και
μερικών Κύπριων.
Στη διάρκεια του
φουσάτου του Ρε Αλέξη όπως αναφέρει ο Λεώντιος Μαχαίρας άνοιξαν οι αποθήκες στα
μεγάλα τσιφλίκια που ανήκαν σε άρχοντες από τις οποίες πήραν κρασιά, σιτηρά,
ζάχαρη και πολλά τρόφιμα. Πράγματι είχε οργανώσει τα πάντα στην εντέλεια και
όπως φανερώνει είχε καλά οργανωθεί και είχαν οργανώσει και οι επαναστάτες το
δικό του στρατό!!!!
Σύμφωνα με τον
ιστορικό Κ. Γραικό, η επανάσταση ανέδειξε κεντρικό επαναστατικό συμβούλιο,
μοίρασε τη γη των φεουδαρχών στους δουλοπαροίκους, και όλα όσα προϊόντα
μαζεύτηκαν από τις αποθήκες των αρχόντων πήγαν στα χέρια του ξεσηκωμένου λαού.
Ένα άλλο
περιστατικό που αναφέρει ο Λεόντιος Μαχαιράς στο χρονικό του είναι ότι «Ο Λατίνος
Επίσκοπος» Αδελφός Σολομών που πήγαινε στην Αμμόχωστο συνελήφθη ( στο γειτονικό
Άγιο Σέργιο) από τον στρατό του βασιλιά Αλέξη και τον λήστεψαν, τον έδειραν,
τον ντρόπιασαν και μόλις γλίτωσε από το θάνατο».
Ο Λεόντιος Μαχαιράς
στη σύντομη αναφορά του για την τόσο σημαντική επανάσταση των Κυπρίων Χωρικών,
προσδιορίζει ότι ο Ρε Αλέξης καταγόταν από την Κατωμηλιά, ανακηρύχθηκε
διοικητής και γενικός αρχηγός στο γειτονικό Λευκονακό και αναφέρει ως μοναδική
δράση του στρατού του Ρε Αλέξη τη σύλληψη του Λατίνου Επισκόπου στο γειτονικό
Άγ. Σέργιο.
Μηλιώτες
δημιούργησαν τον Στρόβολο
Ο Σωτήρης Σωτηρίου
πρώην διευθυντής Δασονομείου, ο αείμνηστος πρώην δήμαρχος Στροβόλου, Ιωσήφ
εκμηστηρεύτηκε σε ομιλία του ότι «Μηλιώτες δημιούργησαν το Στρόβολο». Προφανώς
όπως είπαμε εξηγέρθησαν εναντίον των Φράγκων και κάποιοι ακολούθησαν τον Ρε
Αλέξη κατά τις επιθέσεις και τις λεηλασίες των Αρχοντικών στη Λευκωσία και
θεωρούν ότι κάποιοι θα πρέπει να παρέμειναν και να δημιούργησαν τις πρώτες
συνοικίες του σημερινού Στροβόλου, κάτι που χρειάζεται διερεύνηση.
Τι έκαναν οι
Φράγκοι απέναντι από αυτή την Επανάσταση
Οι Φράγκοι
προκειμένου να καταστείλουν την επανάσταση του Αλέξη, επιστράτευσαν τον Φρε
Άγγελον του Σπιταλλίου, δηλαδή τον αρχηγόν του ομωνύμου τάγματος των Ιωαννιτών
που έδρευε στην Κύπρο ως επίσης και τον Αντώνιο ντε Μίλα (Μιλάνο) πράγμα που
φανερώνει ότι ζητήθηκε ξένη βοήθεια, που σημαίνει ότι η επανάσταση πήρε τέτοια
έκταση ώστε από μόνες τους οι δυνάμεις του βασιλείου δεν ήταν σε θέση να το αντιμετωπίσουν.
Εξ’ άλλου η επανάσταση δεν πνίγηκε στο αίμα παρά μόνο ύστερα από δέκα μήνες.
Ότι κατάφερε και απελευθέρωσε την Κύπρο για μια περίοδο έξι μηνών περίπου κατά
την οποία πέτυχε να γίνει καθολικώς αποδεκτός και να μνημονευτεί ως Ρε Αλέξης,
δηλαδή Ρήγας βασιλιάς Αλέξης.
ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΚΑΙ Η
ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΡΕ ΑΛΕΞΗ
Ήξερε ο Ρε Αλέξης
μόλις σήκωνε το κεφάλι εναντίον των σκληρών Φράγκων η ποινή του θα ήταν ο
θάνατος.
Ήταν έξυπνος. Σε
μια στιγμή αδυναμίας των κατακτητών, τη νίκη των Μαμελούκων της Αιγύπτου κατά των Φράγκων και την σύλληψη του βασιλιά Ιανού την εκμεταλλεύτηκε
και στην καταλληλότερη ώρα εξεδήλωσε το κίνημά του.
Η δυνατή προσωπικότητά
του συνένωσε κάτω από την αρχηγεία του Έλληνες, Κύπριους και ξένους όπως ο
Ισπανός Φέρτζα στην Πάφο, που ήθελαν την απομάκρυνση των Φράγκων.
Όταν ξεκίνησε την
επανάσταση και έγειρε προς την πλευρά των επαναστατών η ΝΙΚΗ δεν φαίνεται
πουθενά στο Χρονικό του Μαχαίρα ότι οι επαναστάτες έθεσαν κάποιους όρους στους
Φράγκους που να απέβλεπαν στη βελτίωση της θέσης τους.
Όταν διαπίστωσε
μετά από 6-10 μήνες ότι θα ήταν στράφηκε
και πήγε προς του Μόρφου που βρισκόταν μακριά από τη γενέτειρά του, για να
αποφύγει αντίποινα αλλά και για να ξεγελάσει τους κατακτητές οι οποίοι θα τον
έψαχναν εκεί.
Υπέκυψε στην ανωτερότητα
του κατακτητή και συνελήφθη στο Μόρφου μετά από καταδίωξη από τους Ιωαννίτες
Ιππότες και από ενισχύσεις που ήρθαν από την Ευρώπη, γιατί από μόνες του οι
δυνάμεις του Βασιλείου δεν ήταν σε θέση να αντιμετωπίσουν και τούτο οι
Ευρωπαίοι ηγέτες καταθορυβήθηκαν επειδή θεώρησαν τις εξελίξεις στη Κύπρο σαν
καλό παράδειγμα προς μίμηση στη Φεουδαρχική Ευρώπη.
Την 12 Μαΐου 1427,
ημέρα που επέστρεφε από την Πάφο στην Λευκωσία ο Φράγκος Βασιλιάς Ιανός,
φούρκισαν, κρέμασαν τον Ρε Αλέξη προφανώς γιατί δεν ήθελε να τον αντικρύσει.
Ο Ρε Αλέξης έτυχε
να απαγχονισθεί την ημέρα που πανηγύριζε
ο Ιερός Ναός του Αγίου Επιφανείου στην κατεχόμενη Μηλιά.
Ο Άντρος Παυλίδης
στα σχόλιά του για το κίνημα αναφέρει: Πρόκειται για μια προσπάθεια όχι μόνο
προοδευτική, αλλά οπωσδήποτε και πρωτοποριακή σε διεθνές επίπεδο τότε, μάλιστα
μια προσπάθεια πολύ πιο εξελιγμένη από τα συνήθη αγροτικά κινήματα της Ευρώπης.
Διότι έχουμε ένα χωριάτη που γίνεται «βασιλιάς» ο ίδιος αναγνωρισμένος από
όλους τους άλλους χωριάτες, έναν «βασιλιά δουλοπάροικο με έναν λαό
δουλοπαροίκων, που στρέφεται κατά «Ιερών και Οσίων» της εποχής του, κατά του
διεθνώς αναγνωρισμένου βασιλιά, κατά των ευγενών και της Λατινικής Εκκλησίας.
(Ο Μαχαίρας αναφέρει χλευασμό από τους χωρικούς και βασανισμό ενός Λατίνου
Επισκόπου) προσπαθώντας να ανατρέψει ατράνταχτους θεσμούς, να καταργήσει
κοινωνικές τάξεις και πράγματα εντελώς αδιανόητο ν’ αντικαταστήσει την εξουσία
της τάξης των ευγενών με μια εξουσία δουλοπαροίκων, με μια εξουσία του λαού!
Έχουμε συνεχίζει ο Άντρος Παυλίδης μια προσπάθεια εντός κλίματος της εποχής,
μια προσπάθεια –εντός κλίματος της εποχής, μια προσπάθεια εντελώς εκτός
πραγματικότητας, βεβαίως προορίζετο να αποτύχει και αποτυγχάνει. Αλλά και εάν
επιτύγχανε, σύντομα θα καταπνιγόταν από δυνάμεις Ευρωπαίων που δεν θα ήταν
δυνατόν να ανεχθούν μια τέτοια κατάσταση, η οποία θα αποτελούσε ασφαλώς πρότυπο
και παράδειγμα που θα έθετε σε αμφισβήτηση και σε κίνδυνο τους θρόνους στην
Ευρώπη.
Από την πλευρά της
Βυζαντινής αυτοκρατορίας δεν υπήρξε ενθάρρυνση από την πλευρά αυτή και εξάλλου
δεν φαίνεται να πήρε μέρος στην εξέγερση η ντόπια Ορθόδοξη Εκκλησία της Κύπρου.
Ήταν σαφώς
σαφέστατα μια εξέγερση της κατώτερης κοινωνικής τάξης της Κύπρου πράγμα
απαράδεκτο και για τους Κύπριους εκείνους που ανήλθαν κοινωνικά. Γι’ αυτό αν
προσέξετε και ο Λεόντιος Μαχαιράς να γράφει και να τοποθετείτε αρνητικά έναντι
των «λύκων» (όπως αποκαλεί τους επαναστάτες χωρικούς) και ο αδελφός του ο
Πέτρος Μαχαίρας να λαμβάνει μέρος στην καταστολή του κινήματος.
Η δε διαφορά του Λ.
Μαχαίρα προς το πρόσωπο του Ρήγα Αλέξη, χαρακτηρίζεται ως «πάροικος από το
χωργίον της Κατομηλιάς» δηλαδή ανήκε στην τάξη των δουλοπαροίκων. Και ας μην
ξεχνάμε ότι ανήκε στους βασιλικούς υπαλλήλους και αναμφίβολα θα μπορούσε έχει μια
καλή ζωή, όμως προτίμησε να ηγηθεί των δυστυχισμένων και κακομοιριασμένων
συμπατριωτών του εν αντιθέση με τον Μαχαιρά και τον αδελφό του τον Πέτρο οι
οποίοι ήσαν στην αυλή του βασιλιά και παρέμειναν εκεί.
Η ΜΗΛΙΑ
Από τα στοιχεία της
ερευνήτριας Νάγας Παταπίου στη Μηλιά κατοικούσαν 1400 κάτοικοι. Με βάση τα
στοιχεία του 1565 που έδωσε η ερευνήτρια δηλαδή 120 χρόνια μετά τον Ρε Αλέξη
στην σημερινή επικράτεια της Μηλιάς υπήρχαν ή Μηλιά με 55 κατοίκους αρσενικούς
(χωρίς να λογίζονται οι γυναίκες, τα παιδιά και οι μησταρκοί =δούλοι, υπηρέτες)
και κάποιοι οικισμοί που δεν υπάρχουν σήμερα όπως π.χ. το Παλαιοχώρι με 10, ο
Άγιος Ιάκωβος με 33, ο Άγιος Πάππος με 20 και το Παραδείσι με 41.
Ο λαογράφος
Γεώργιος Παπαχαραλάμπους αναφέρει ότι η Μηλιά αναφερόταν και ως Κατωμηλιά κάτι
που επιβεβαιώνει σε άρθρο του ο Αντώνης Καραντώνης. Το ίδιο αναφέρεται από το
1427 από τον Λεόντιον Μαχαιρά «ως Κάτωμηλιά» όπως αναφέρει ο Γεώργιος
Παπαχαραλάμπους στην 1η έκδοση του Περιοδικού του σωματείου Μηλιά
Αμμοχώστου Μάιος 1984.
Τι λένε οι
ποιητές μας για την Επανάσταση και τον Ρε Αλέξη
Ο Νέαρχος Κληρίδης
στο βιβλίο του χωριά και πολιτείες της Κύπρου 1961 σελίδα 167 υποστηρίζει ότι
επρόκειτο για το χωριό Μηλιά της επαρχίας Αμμοχώστου το οποίο βρισκόταν κοντά
στο Λευκόνοικο εκεί που ήταν και το αρχηγείο του Αλέξη.
Ένα άλλο στοιχείο
είναι ότι στη Μηλιά είχανε μόνο Αλέξηδες και κανένα Αλέξανδρο… όπως αναφέρει σε
άρθρο του ο Πρόεδρος του σωματείου Αντώνης Καραντώνης και το επιβεβαιώνει και ο
ίδιος.
ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΚΑΙ ΤΑ
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Ο Ανδρέας
Καπανδρέου στο περιοδικό «Άνευ» τεύχος 58 γράφει ένα μικρό ποίημα:
«Τον Ρε Αλέξη δεν
τον γνωρίζουνε πολλοί
γι’ αυτόν λίγα θα
βρεις για να διαβάσεις.
τον ξέρουν μόνο
κάποιοι ιστορικοί
κι όσοι
ονειρεύονται επαναστάσεις
και ο Βάσος
Λυσσαρίδης ο γνωστός πολιτικός και ποιητής
«Από δω και μπρος
Ρε θάναι ο λαός
σκλαβωμένος
ή λεύτερος
Σιωπή
περνάει ο Ρε λαός»
και οι ίδιος
αναφέρει
«Τον τάφο μου μην
αναζητάτε…
Εγώ θέλω λεύτερη γη
για να ταφώ».
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
–ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ-ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑ
Το μεγαλύτερο
πλήγμα και εύγλωττον των διωγμών, τους οποίους υπέστην ο Ορθόδοξος κλήρος ήταν
η απάνθρωπος μεταχείρισης των 13 μοναχών στην Μονή της Παναγίας στην Καντάρα οι
οποίοι καταδικάσθηκαν εις τον δια πυρός θάνατον το 1231 επειδή αυτοί αρνήθησαν
να αποδεχθούν ορισμένες δοξασίες των καθολικών. Πρέπει να αναφέρω ότι αυτοί οι
13 μοναχοί αφού οδηγήθηκαν στη φυλακή και για τρία χρόνια υποβάλλονταν σε
βασανιστήρια. Με την έγκριση του πάπα αφού καταδικάσθηκαν ως αιρετικοί κάηκαν
ζωντανοί!
Πράγματι διαρκούσης
της Βασιλείας του Ερρίκου Α΄ (1218-1253) κατεβλήθησαν υπό της εκκλησίας της
Ρώμης επίμονος προσπάθεια όπως θέση την Ορθόδοξο Εκκλησία της Κύπρου υπό τον
έλεγχο της Παπικής εκκλησίας. Βεβαίως υπήρξε σθεναρά αντίσταση από την Ορθόδοξη
την οποία προέβαλεν η εκκλησία της Κύπρου κατά των επιδιώξεων της Καθολικής
Εκκλησίας όπου είχε την ηθική συμπαράσταση του Οικουμενικού Πατριαρχείου της
Κωνσταντινουπόλεως. Η Ορθόδοξη εκκλησία κατέστη τότε προστάτης του λαού και των
καταπιέσεων αυτού.
Ενώ λοιπόν έχουμε
στην νήσο την Ορθόδοξο εκκλησία να ευρίσκετο υπό διωγμόν ανεγείροντο ταυτόχρονα
μεγαλοπρεπείς ναοί των Λατίνων και μοναί παραλλήλων προς μεγαλοπρεπή ανάκτορα.
Αυτά ανεγείροντο με την συνεργασία των Φράγκων βασιλέων και ισχυρών μοναχικών
ταγμάτων π.χ. των Αυγουστίνων μοναχών, των
Δομινικανών και των Πρεμουντρέ
που ήσαν εγκατεστημένοι στο νησί π.χ. Αγία Σοφία στη Λευκωσία και ο Άγιος
Νικόλαος στην Αμμόχωστο όπως και το Αββαείον του Δελαπαϊσίου (Πέλλα- Παΐς)
πλησίον της Κερύνειας.
Επίσης οι Λουζιανοί
επισκεύασαν τα Βυζαντινά ανεγερθέντα φρούρια για την προάσπισιν από τις
επιδρομές των Σαρακηνών όπως του Αγίου Ιλαρίωνος, του Κουτσαφέντη (Βουφαβέντο)
της Καντάρους και του κάστρου της Κερύνειας. Κάτω από αυτές τις αντίξοοες
συνθήκες η ελληνική γλώσσα διετηρήθην ως επισήμως γλώσσα του Βασιλείου την
οποία και αυτοί οι Φράγκοι βασιλείς εχρησιμοποιούν στην διπλωματία.
Από ότι
αντιλαμβάνεται ο ορθώς σκεπτόμενος αναγνώστης αντιλαμβάνεται ότι η περίοδος της
Φραγκοκρατίας στην Κύπρο δεν είναι περίοδος Ιστορίας της νήσου, αλλά ιστορία
ξένων προς αυτήν βασιλεία. Αυτό που έχει σημασία να γνωρίζουμε είναι ότι οι
Φράγκοι όταν έγιναν κύριοι της Κύπρου εισήγαγαν εις την νήσο σύστημα διοικήσεως
άγνωστον εις τους Έλληνες, το «Φεουδαρχικό ή Τιμαριωτικόν» καλούμενο σύστημα, καθ’ ιππόται και ευγενείς
εκ της Ιεραρχίας του βασιλείου εγένεντο κύριοι φεούδων. Αντιθέτως τον λαόν
απετελούν ακτήμονες δουλοπάροικοι. Τα φέουδα απένεμεν ο βασιλεύς. Η πολιτική
εξουσία ήτο συγκεντρωμένη εις την άρχουσαν τάξιν των Φράγκων.
Αντικατέστησε η
Καθολική εκκλησία την Ορθόδοξον εκκλησία ως επισήμως εκκλησία και επεδίωξε την
υποταγή της. Αντί λοιπόν 14 ή 15 επισκοπικών περιοχών που υφίσταντο κατά τους
Βυζαντινούς χρόνους, ιδρύθησαν τώρα μόνον επισκοπαί λατινικαί και ο Λατίνος
αρχιεπίσκοπος όπως είχε την έδραν του στη Λευκωσία. Οι επίσκοποι της Ορθοδόξου
εκκλησίας περιορίσθησαν ομοίως εις τέσσερις και ετέθησαν υπό την δικαιοδοσία
των Λατίνων επισκόπων εξαναγκασθέντες είτε να αποσυρθώσιν εις χωριά ώστε να
παραιτηθώσιν. Έτσι λοιπόν της Λευκωσίας Αρχιεπίσκοπος ηναγκάσθην να ευρεθεί εις
Σολίαν, ο της Πάρου εις Αρσινόην ο της Αμμοχώστου εις Ριζοκάρπασον και ο Κιτίου
Λεμεσού εις Λευκάρα. Έτσι το 1260 ο πάπας Αλέξανδρος δια της καλουμένης
«Κυπρίας διατάξεως» δηλ. του οργανισμού της Καθολικής Εκκλησίας της Κύπρου
απαγόρευσε την εκλογήν του ορθόδοξου αρχιεπισκόπου και επιβεβαίωσε την υποταγή
στους Λατίνους τόσον εκκλησιαστική όσο και οικονομική.
ΠΡΟΚΑΛΕΙ
ΣΥΝΕΙΡΜΟΥΣ Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ;
Η υπόθεση Ρε Αλέξη
είναι αναπόφευκτο να προκαλεί συνειρμούς. Τι θα πει φεουδαρχία, τι θα πει
αποικιοκρατία χρηματοκρατία; Οι διαφορές τους είναι μονοτεχνικές. Στην ουσία
πρόκειται για το ίδιο πράγμα. Την επιβολή του Ισχυρού στον Αδύνατον, τον
πλούσιο στον φτωχόν, του κατεστημένου στον καταπιεσμένον.
Ο Ρε Αλέξης είναι
το DNA μας;
Σήμερα που οι ευρωπαϊκές ελίτ είναι μεθυσμένης από την εξουσία του χρήματος
προσπαθούν να επιβάλλουν να επιβάλλουν μια διαφορετικού τύπου φεουδαρχία,
υπάρχει ο τολμηρός, ο τρελός επαναστάτης που αψήφισε τα πάντα για να υψώσει το
ανάστημα;
Στις 12 Μαΐου 1427 ο
ηγέτης της επανάστασης ο Ρε Αλέξης, συλλαμβάνεται από Ιωαννίτες Ιππότες στου
Μόρφου. Μεταφέρεται στη Λευκωσία, βασανίζεται απάνθρωπα και σχεδόν
μισοπεθαμένους διαπομπεύονται στους δρόμους της πόλης. Την ίδια μέρα, οι
ευγενείς της Λευκωσίας συγκεντρώνονται στο παλάτι για να απολαύσουν το θέαμα.
Απαγχονίζουν τον Ρε Αλέξη σε μια συκαμιά!!! Όμως αυτό που αναδεικνύει τον Ρε
Αλέξη ως ήρωα, ως θρύλο και ως μεγαλοεπαναστάτη δεν είναι το αποτέλεσμα της
επανάστασης αλλά η επανάσταση. Το γεγονός ότι ένας απλός δουλοπάροικος
συγκέντρωσε την υποστήριξη των καταπιεσμένων, συνένωσε τον λαό του και
απελευθέρωσε την πατρίδα του. Διαμοίρασε τη γη και τα αγαθά στον λαό και
αμφισβήτησε το κατεστημένο. Και ο Βάσος Λυσσαρίδης να επαναλαμβάνει τονίζοντας
μια-μια τις λέξεις «θα ήθελα να ζω εκείνη την εποχή, θα θελα νάμουν οπαδός του
Αλέξη. Κατάφερε αυτός ο δουλοπάροικος και θορύβησε τις βασιλικές αυλές της
Δύσης, την Αγία έδρα και τον Σουλτάνο του Καΐρου, καθώς ήξεραν πολύ καλά ότι το
παράδειγμα των επαναστατημένων Κυπρίων μπορεί να παρακολουθήσουν και άλλοι
υποδουλωμένοι λαοί. Έτσι αφήνουν τις μεταξύ τους έχθρες και τότε κεφάλαιο
συνασπίζεται, συντονίζεται και καταπνίγει στο αίμα την επανάσταση των χωρικών
της Κύπρου.
Που εστόχευε η
Επανάσταση του Ρε Αλέξη;
Η επανάσταση του Ρε
Αλέξη δεν στόχευε στην ανάληψη της εξουσίας από τους επαναστατημένους και την
αλλαγή των θεσμών, αλλά τη φυγή προς την ελευθερία!!!
Η μόνη επανάσταση
που μπορεί να συγκριθεί με το χαρακτήρα του κινήματος το 1426 στην Κύπρο είναι
η Γαλλική Επανάσταση η οποία για 365 χρόνια αργότερα και λόγω του μεγέθους της
κατάφερε να εμπνεύσει ολόκληρη την Υφήλιο.
Θαυμάστηκε αυτό το
παλληκάρι, γιατί δεν νίκησε μόνο τους κατακτητές. Νίκησε την καταπίεση, νίκησε
τη δουλειά, νίκησε τους… θεσμούς της τότε εποχής. Ωστόσο δεν επεκράτησε μόνιμα.
Η φεουδαρχία συνεχίστηκε όπως γράφει και ο δημοσιογράφος Νίκος Κέντηρος. Η δύναμη του ισχυρού επιβλήθηκε. Και επειδή
η Ιστορία γράφεται από τους τελικούς νικητές και τους υμνητές του κατεστημένου,
δεν είναι τελικά και τόσον άξιον απορίας γιατί η Ιστορία του Ρε Αλέξη παρέμεινε
άγνωστη για πολλούς και δεν υπάρχει γι’ αυτήν μια παράγραφος στα βιβλία που
διδάσκονται στα σχολεία μας. Ο Ρε Αλέξης θα το επαναλάβω παρέμεινε ορφανός ύμνω
δεν παρά το γεγονός ότι ήταν ο πρωταγωνιστής μας από τις επαναστάσεις.
Μίλησα για το
θόρυβο που προκάλεσε τις βασιλικές αυλές, την Αγία Έδρα αλλά και τον Σουλτάνο
του Καΐρου που αντελήφθηκαν ότι το παράδειγμά των Κυπρίων μπορεί να ξεσηκώσει
και άλλους λαούς υπόδουλους. Εξάλλου ήταν μια εποχή που σημειώνονταν εξεγέρσεις
με κοινωνικές διεκδικήσεις ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία (Ιδέ επανάσταση
του Μπεντρένλιν 1415) στη δυτική φεουδαρχία (πόλεμος Αγροτών στη Γερμανία) και
τον καθολικισμό (χουσίτικο κίνημα της Βοημίας 1419). Συντονίζονται και στέλνουν
ευρωπαϊκή βοήθεια για την κατάπνιξη των Κύπριων επαναστατών. Συμφωνούν στην
απελευθέρωση του Ιανού (καταβάλλοντας όλοι μαζί αρκετά λύτρα για την εποχή).
Μέχρι τον Νοέμβρη του 1426 χιλιάδες ιππότες από πόλεις της Ιταλίας και τα
Ιεροσόλυμα συγκεντρώνονται στο νησί. Ακολουθούν φονικές μάχες έξω από την
Λευκωσία, τη Λεμεσσό, την Πάφο, το Ακάκι, την Κυθραία και του Μόρφου. Χιλιάδες
οι νεκροί. Κύπριοι ακρωτηριάζονται και άλλοι ρίχνονται από τα τείχη. Η
επανάσταση έχει πνιγεί κυριολεκτικά στο αίμα. Η τύχη του Ρε Αλέξη επαναλαμβάνω
ήταν φρικτή. Δυστυχώς το παλληκάρι αυτό διαπομπεύεται στους δρόμους ενώ το
λατινόφωνο πλήθος τον φτύνει και τον χτυπά.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Η εξέγερση του Ρε
Αλέξη αποτελεί παρότι άγνωστη μία μοναδική σελίδα στην ιστορία της Κύπρου. Ο
λαός ξεσηκώθηκε ενάντια στο ξένο δυνάστη, στην πανίσχυρη Λατινική εκκλησία και
στους ευγενείς επιχειρώντας να ανατρέψει την ακλόνητη κοινωνική τάξη της
φεουδαρχίας που κυριαρχούσε σε όλο τον γνωστό κόσμο. Ήταν σχεδόν απίθανο να
εδραιωθεί μια τέτοια επανάσταση, αφ’ ενός γιατί αργά ή γρήγορα θα ερχόταν
αντιμέτωπη με τα συνασπισμένα φεουδαρχικά κέντρα της Ευρώπης και της Μεσογείου.
Αφ’ ετέρου ήταν μια επανάσταση με στόχους και όραμα που ερχόταν από το πολύ
μακρινό μέλλον, πολύ μπροστά από την εποχή της για να στεριώσει. Ένα χωριό της
γίνεται βασιλιάς, οι δούλοι παίρνουν την εξουσία και μόνο με εξωτερική βοήθεια
καταφέρνει όπως είδαμε λεπτομερώς η άρχουσα τάξη να ανακτήσει τον έλεγχον!!!
Αυτός πιστεύω είναι
ο λόγος που η αστική ιστοριογραφία αφήνει στο σκοτάδι την εξέγερση του Ρε Αλέξη
ενώ ο γνωστός μεσαιωνικός χρονογράφος Λεόντιος Μαχαιράς την αντιμετώπισε με
ιδιαίτερη εχθρότητα αποκαλώντας όπως είδαμε «λύκους» και «κλέφτες» τους
εξεγερμένους δουλοπάροικους. Ο Λ. Μαχαιράς όπως και η κοινωνική του τάξη, που
αν και Κύπριοι βρίσκονται σε πλήρη συνεργασία με το φράγκον Βασίλειο (www.edon.org) δεν μπορεί να ξεφύγει από την
θέση του μέσα στο σύστημα και να μην αντιμετωπίσει με ταξικό μίσος τον ξεσηκωμό
των χωρικών συμπατριωτών του.
Η εξέγερση αυτή του
δουλοπάροικου Ρε Αλέξη αποτελεί μαρτυρία των αγωνιστικών παραδόσεων του λαού
μας. Αποτελεί δόξα και τιμή για τον λαό της Κύπρου! Της τοποθετώ σε μια από τις
δοξασμένες κορυφές του ιστορικού ορίζοντα της πατρίδας μας, ορατή και στον 21ο
αιώνα…
Η επανάσταση του Ρε
Αλέξη δεν πρέπει να ξαναβυθιστεί στην σκοτεινή άβυσσο της Ιστορίας. Τα πρώτα
πράγματα και τα ιδανικά που εξέφραζε εκείνη η Επανάσταση, εκείνη η πρωτοπόρα
και μοναδική στιγμή στην Ιστορία του Κυπριακού Ελληνισμού πρέπει να αποδειχθεί
και να διδαχθεί στις νέες γενιές Ελλήνων. Ο Ρε Αλέξης ενσαρκώνει το αρχέτυπο
του Κυπρίου αγωνιστή, της αρχετυπικής ιδιοσυγκρασίας εκείνης που αιώνες μετά
και αφού πέρασαν αλλά τόσοι κατακτητές, που έδωσε τους αντάρτες της
εθνικοαπελευθερωτικής ΕΟΚΑ. Η Επανάσταση του Ρε Αλέξη είναι ιστορικά η πρώτη
εθνολαϊκή εξέγερση που σημειώνεται σε όλη την Ευρώπη κατά της φεουδαρχίας.
Σήμερα ορισμένες ευρωπαϊκές ελίτ μεθυσμένες από την εξουσία, προσπαθούν να
επιβάλλουν μια τεχνοφεουδαρχία, ο Ρε Αλέξης, ο τολμηρός, κατάπελλος επαναστάτης
από την Κύπρο της τουρκικής κατοχής, των βρεττανικών βάσεων, του μνημονίου, του
κουρέματος και της μηδέποτε τιμωρηθείσας και διαλυθείσας πολιτοχρηματοπιστωτικής
συνωμοσίας, αποτελεί πρότυπο όχι μόνο για τους Έλληνες, αλλά για όλους τους
Ευρωπαίους. Άτομα με την ψυχική δύναμη και την αγωνιστικότητα του Ρε Αλέξη
σπανίζουν σήμερα στην Κύπρο και την Ελλάδα, οι οποίες διέρχονται οικονομική,
κοινωνική και θεσμική κρίση και αφετέρου καλείται να αντιμετωπίσει την τουρκική
κατοχή και τους τούρκικους σχεδιασμούς για ολοκλήρωση του εγκλήματος εις βάρος
της Κύπρου. Η βραχύβια ιστορική επιτυχία του Ρε Αλέξη υπενθυμίζει πως όσο
παραμένουμε βολεμένοι στους καναπέδες μας, όσο δηλώνουμε κουρασμένοι από το
Κυπριακό και προβαίνουμε σε παραχωρήσεις για μια ταχεία και πρόχειρη
διευθέτηση, η μοίρα μας θα καθορίζεται από τρίτους, τον ξένο παράγοντα και την
πολιτική μας ηγεσία. Ηγεσία η οποία δόμησε ένα από καιρό τώρα κύκλωμα διαφθοράς
και διαπλοκής (ιδέ της εφημερίδας τις σχέσεις εργολάβου, επιχειρηματία με τον
π. Πρόεδρο της ΚΔ) συντηρεί ένα σύστημα πελατειακής σχέσης και η οποία με τους
πολυδάπανους κομματικούς μηχανισμούς και τις στρατιές προθύμων κομματικών
πιονιών υπονομεύουν τα τελευταία τείχη εθνικής αντιστάσεως. Σε αυτές τις
δύσκολες εποχές, ο Ρε Αλέξης όπως και οι αγωνιστές της επανάστασης, αλλά και
του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ αποτελούν μνημεία αγωνιστικότητας,
αντίστασης και υποστηρίζουν τον προαιώνιο πόθο των Ελλήνων για Λευτεριά. Η
θυσία του αφανούς και ξεχασμένου ήρωα αποδεικνύει και αυτή με τη σειρά της πως
η ελευθερία κερδίζεται δεν χαρίζεται.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Γ. ΦΡΑΓΚΟΥΛΗ Κύπρος
1890 σελ. 277-290, 300-308
Μέτωπο Κυπρίων
φοιτητών Ηνωμένου Βασιλείου www.metopo.org.uk
Ανδρέα Πολυδώρου:
συστήνεται σε άρθρο να διδάσκεται στα εκεί Στελ.
Ιστορία της Κύπρου
–Μεσαιωνική Ιστορία- Νεότερη
Νεώτερη Υπ.
Παιδείας Υπ. Αν. Προγράμματος 1992, 2005 σελ. 17-18
Αντώνης Καραντώνη:
Ομιλία στο Φιλολογικό μνημόσυνο για τον Ρε Αλέξη στο Κοινοτικό Κέντρον Κυπρίων
Λονδίνου 13-11-1911.
Σύντομος Ιστορία
της ΚΥΠΡΟΥ. Κων/νου Σπυριδάκη 1972 σελ. 104
Dialogos.com.cy
Κέττηρο Νίκος Δημοσιογράφος άρθρο ιδίου
eolon.org
άρθρο για Ρε Αλέξη
Έπος για τον Ρε
Αλέξη άρθρο του Μάκη Αντωνόπουλου.
Ρε Αλέξης του
Αντώνη Γιούσεφ. Δημοτικό Σχολείο Πάφου 2014, (Ευαγόρας Παλληκαρίδης)
Nost-nosto
blogspot.com
Η άγνωστη
επανάσταση του Ρε Αλέξη: Μέτωπον Κυπρίων Φοιτητών Λονδίνου 12 Μαΐου 2014 δήμος.
14/9/2016
Δήμος Λευκονοίκου
Ιστορία του Δήμου (dimos leykonikou org)
Γιάννη Σπανό «Οι
Κύπριοι εθελοντές στους Εθνικούς Αγώνες» www.gavebook.com/edon cyprus
Εμπροσθοφύλακας Ρε
Αλέξης: 587 χρόνια από τον απαγχονισμό του Έλληνα Κύπριου Επαναστάτη 13/5/2014.
www.e.villages
www e-istoria.com
Κώστα Γραικού: Ρε
Αλέξης 1979 σελ. 64 Ρε Αλέξη
Κ. Σαθα 1873.
Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη, μαρτυρία αγνώστου : «Πρώτον δώσαντας αυτών τους πόδας
δια της αγοράς του τον έλκωσιν ήτοι του ποταμού, ίνα δια των πετρών των εν των
που αμώ κατατρίβωσιν αυτών οι σάρκες. Επί τα δε το πυρί παραπέμψωσιν».
*Δυστυχώς το Νησί εγκλωβισμένο
υπό το άγχος της μεσαιωνικής νοοτροπίας και της δουλειάς των ανθρώπων
(1192-1489). Τη συμφορά περιγράφει ο Νεόφυτος ο Έγκλειστος σε επιστολή του 1197
ή 1199 και «ιδού ιβ΄χρόνους επί το χείρον τα κύματα κορυφούνται» (Νεόφυτος)
σημειώνοντας ότι τα πάθη του κόσμου ήταν πολύ χειρότερα από εκείνα της
μανιασμένης θάλασσας, γιατί την μεν αγριότητα της τρικυμίας, διαχέεται η
γαλήνη, αλλά στην περίπτωση ο κλύδωνας γίνεται κάθε μέρα φοβερότερος και το
τέλος του δεν προβλέπεται. Δεν φτάνουν όλα αυτά τα κακά φθάνουν στο Νησί και οι
παπικοί, οι οποίοι εγκαθίδρυσαν λατινική εκκλησία και εγκαινίασαν τους διωγμούς
εναντίον της Ορθοδοξίας.