Γράφει ο Δρ
Ηρακλής Ζαχαριάδης
Ιστορικός
ερευνητής –Πρόεδρος Ελληνικού Πολιτισμού
Μέλος του
Φιλολογικού Συλλόγου «ΠΑΡΝΑΣΟΣ»
Μία φιλία γεννήθηκε στην αιχμαλωσία
Ένας τουρκοκύπριος και ένας ελληνοκύπριος και οι δύο
στρατιώτες του αγγλικού στρατού στον β’ Παγκόσμιο πόλεμο ήσαν αιχμάλωτοι στο
ίδιο στρατόπεδο. Εκεί μέσα γεννήθηκε μια φιλία που έγινε ακατάλυτη. Ήταν μια
αληθινή φιλία όταν ο Γλαύκος Κληρίδης ο μετέπειτα Πρόεδρος της Κυπριακής
Δημοκρατίας έσωσε την ζωή του συμπατριώτη του, Τουρκοκυπρίου Ιμπραχήμ Σαγίκ
Μπεκίρ τον οποίο οι Γερμανοί εξέλαβαν για Εβραίο με το όνομα Αμωραχάμ. Τι
μπορεί να γράφει η ιστορία…
Ας ξετυλίξουμε σιγά-σιγά το κουβάρι των αναμνήσεων… Ο
Ιμπραχήμ είναι γέννημα Λεμεσού και μεγαλωμένος στην όμορφη Λεμεσό, μόνιμος
κάτοικος της πλατείας Ηρώων, μη βρίσκοντας τότε δουλειά και προερχόμενος από
φτωχή οικογένεια αποφασίζει με το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου να
καταταχθεί στον αγγλικό στρατό όπως όλα τα φτωχόπαιδα της Κύπρου. Όπως ο ίδιος
ανέφερε στον φιλελεύθερο στις 15 Οκτωβρίου 2015 στην αρχή βρεθήκαμε στην
Αίγυπτο και ύστερα στη Λιβύη όπου πολεμήσαμε εναντίον των Ιταλών με τις λίγες
γνώσεις που προλάβαμε να πάρουμε τις λίγες μέρες της κατάταξής μας. Εν συνεχεία
μας μετέφεραν στην Ελλάδα και δη στην περιοχή του Ολύμπου, εκεί που οι Γερμανοί
προελαύνουν. Συνεχίζοντας την διήγησή του μας αναφέρει ότι οπισθοχωρούσαμε
μέχρι την Καλαμάτα πιστεύοντας και περιμένοντας να ’ρθουνε από τον ορίζοντα
αγγλικά πλοία για να μας σώσουν. Ξαφνικά είδαμε φώτα να πλησιάζουν και αρχίσαμε
να ζητωκραυγάζουμε. Όλοι φωνάξαμε: «Σωθήκαμε». Δυστυχώς η Ελπίδα που πεθαίνει
τελευταία διαψεύδεται μα μετατρέπεται σε εφιάλτη. Τα πλοία δυστυχώς ήταν
Γερμανικά και βρίσκονται περικυκλωμένοι. Οι Γερμανοί τους αιχμαλωτίζουν.
Δύο μήνες πέρασαν και οι αιχμάλωτοι μεταφέρονται από
Θεσσαλονίκη στην Τσεχοσλοβακία. Και από εκεί στο μεγαλύτερο στρατόπεδο
αιχμαλώτων στα σύνορα Πολωνίας-Γερμανίας όπου 3400 στρατιώτες κρατούνται λέει ο
κος Μπεκίρ.
Σ’ αυτό το στρατόπεδο συναντά ο Ιμπραχήμ τον Γλαύκο
Κληρίδη, αιχμάλωτο των Γερμανών. Από την στιγμή της συνάντησης των μια και ήσαν
και οι δύο Κύπριοι και γίναμε φίλοι, πολύ καλοί φίλοι. Ήμασταν τέσσερα χρόνια
αιχμάλωτοι. Μοιραζόμασταν τα πάντα. Φαγητό, τα αποτσίγαρα που πετούσαν οι
Γερμανοί στρατιώτες και τα μαζεύαμε από κάτω «αφηγείται». «Ο δε Γλαύκος ήταν τζέντλεμαν!!
Χωρίς να ξεχωρίζει Τούρκους ή Έλληνες μας αντιμετώπιζε όλους το ίδιο. Πως τη
βγάλατε νύχτα- μέρα εκεί στο στρατόπεδο; Εγώ ήμουνα ποδοσφαιριστής και έπαιζα
σε μια ελληνοκυπριακή ομάδα, τον Άρη Λεμεσού. Έπαιζα σέντερ φορ» για αυτό και
στην αιχμαλωσία αυτό έκανα. Οι αιχμάλωτοι φτιάξανε οκτώ ομάδες και ο Μπεκίρ
έπαιζε σε Ιρλανδέζικη ομάδα. Δεν υπήρχαν αρκετοί Τούρκοι ή Έλληνες για να
φτιάξουμε ομάδα. Ο Γλαύκος Κληρίδης δεν έπαιζε ποδόσφαιρο απλά αυτός οργάνωνε μια ομάδα πετόσφαιρας και ήμασταν
πρωταθλητές. Ήμουν λέγει ο Ιμπραχήμ αρχηγός και ο Κληρίδης έπαιζε δίπλα
μου. Ήμουνα καλύτερος παίκτης από
εκείνον… και έσκαγε στα γέλια.
Σκεφτείτε ότι στα 100 μέτρα περίπου από το στρατόπεδό
τους υπήρχε το στρατόπεδο που οι Γερμανοί έκαιγαν τους Εβραίους, τις γυναίκες
και τα παιδιά. Η μοίρα τους θα μπορούσε να είναι δική μας… αν δεν ήταν ο
Γλαύκος Κληρίδης. Ένα γράμμα του αλφαβήτου κάνει τη διαφορά Ιμπραχήμ και
Αμπραχάμ! Ένα γράμμα μπορούσε να κάνει τη διαφορά μεταξύ ζωής και θανάτου.
Μια μέρα λοιπόν έρχεται ένας Γερμανός με πλησιάζει και
μου είπε ότι με ήθελαν στο γραφείο. Ο Κληρίδης εκείνη τη στιγμή ήταν δίπλα μου
και του είπε:
-Ρε με θέλουν να πάω στο γραφείο.
-Γιατί; με ρώτησε.
-Δεν ξέρω, του απάντησα.
-Θα έρθεις μαζί μου;
Ήταν βλέπετε λίγο-πολύ ο επικεφαλής για όλους του Κύπριους αιχμαλώτους…
Θα έρθω βέβαια, απάντησε. Και πήγαμε αφηγείται ο Μπεκίρ. Οι Γερμανοί
του ανακοίνωσαν ότι ανακάλυψαν ότι είναι Εβραίος και θα τον κρατούσαν και θα
του ανακοίνωναν αργότερα τι θα έκαναν μαζί του.
-Όχι δεν είμαι Εβραίος, είπα.
-Αυτοί επέμεναν.
Τότε επενέβην ο Κληρίδης. «Είπε όχι, είναι με τον αγγλικό στρατό, και
δεν είναι Εβραίος». Άρχισε τότε μια συζήτηση και ο Γλαύκος να επιμένει ότι δεν
είναι Εβραίος ο Ιμπραχήμ Μπεκίρ και κατακλύζεται από συναισθήματα. Με την
επιμονή του Γλαύκου γλίτωσε το κρεματόριο.
«Μου έσωσε τη ζωή» μονολογεί και κλαίει ο Ιμπραήμ. «Ο Θεός ας σώσει την
ψυχή του φίλου μας».
Η όλη αυτή συγγραφή είναι μια συγγραφή που ξεκίνησε εν ονόματι της
αγάπης μεταξύ των ανθρώπων και των λαών. Δεν γεννηθήκαμε για να μισούμε γράφει
η φίλη μου η Μόνα Σαββίδου Θεοδούλου. Οι μαρτυρίες γράφει, μαζί με τα πάθη που
εξιστορούν, εξυμνούν άμεσα ή έμμεσα τις αρετές της ψυχής και καταδικάζουν τη
βία, τον πόλεμον, την αδικία. Κρατούν έτσι τη μνήμη ζωντανή. Κλείνω την
παρένθεση αυτή πιστεύοντας, γιατί προσπαθώ να γράψω για τη φιλία ατόμων
διάφορων εθνοτήτων, κρατών.
Ήμαστε μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τότε που αρχίζει ένα
άλλο κεφάλαιο στη ζωή του Μπεκίρ.
Ιδέ Ημερολόγιο 2015. Επιμέλεια Μόνα Σαββίδου Θεοδούλου
Πρόεδρος Μικρασιατών Κύπρου.
Ένας άγγλος αξιωματικός από τον στρατό που είχε κρατήσει φιλίες μαζί
του, τον πείθει να ζητήσει δουλειά στις φυλακές. Η φτώχεια τον αναγκάζει και
αυτή τη φορά να ζητήσει δουλειά. Πράγματι αποφασίζει να κάνει αίτηση για
δουλειά. Προσλαμβάνεται και στέλνεται στις Κεντρικές φυλακές της Λευκωσίας,
όπου εκεί του ανατίθενται τα γραφειακά καθήκοντα όπως ο ίδιος ισχυρίζεται.
Ήταν η εποχή της
Αγγλοκρατίας.
Μιλούμε για το 1955, την εποχή που ξεσπά ο αγώνας της ΕΟΚΑ και ο Μπεκίρ
συναντά στις φυλακές όχι μόνο εγκληματίες, αλλά και αγωνιστές που αγωνίζονται
ενάντια στη Βρετανική αποικιοκρατία. Εκεί λοιπόν συναντά τον Πολύκαρπο Γιωρκατζή
τον μετέπειτα υπουργόν Εσωτερικών της Κ.Δ. τον Νίκο Σαμψών, την Ουρανία
Κοκκίνου που κρατείτο στη γυναικεία πτέρυγα. Συναντά επίσης τον Μιχαλάκη
Καραολή που θα γίνει ο πρώτος απαγχονισθείς από τους Άγγλους. Ο Μπεκίρ δηλώνει
ότι απέκτησε φιλικές σχέσεις με τον Γιωρκατζή, τον Σαμψών που τότε ήταν νεαρός,
και ο Μπεκίρ κανονίζει να του ανατεθούν καθήκοντα καθαρισμού γραφείου, για να
αποφύγει τη σκληρή δουλειά που περίμενε τους άλλους κρατούμενους. Επειδή ο
Μπεκίρ είχε λίγη εξουσία, ο Γιωρκατζής του ζήτησε μια επιπρόσθετη κάρτα για
επισκέψεις. Δικαιούνταν μόνο μία το μήνα. Και εγώ λέγει ο Μπεκίρ του έδωσα. Το
ίδιο έκανα και για άλλους κρατούμενους. Συνάντησε και τον Καραολή που είχε
καταδικασθεί σε θάνατο. Οι Άγγλοι τον ανέκριναν, αλλά ο Καραολής δεν έλεγε
λέξη. Του είπαν δώσε και κάποιες πληροφορίες και εμείς θα σου δώσουμε την
ελευθερία σου. Η απάντησή του : «Όχι, όχι τίποτα». Εγώ ισχυρίζεται ο Μπεκίρ δεν
είχα καμία, μα καμία σχέση με την ανάκριση. Δεν άντεξα και πήγα και συνάντησα
τον Καραολή και του είπα αν χρειάζεσαι κάτι και αν μπορώ να βοηθήσω σε ρούχα,
κάρτα επισκέψεων, τέτοια πράγματα θα μπορούσα να βοηθήσω. Τελικά τον
απαγχόνισαν, θυμάται ο κος Μπεκίρ.
Φθάνουμε το 1960 μια και Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι
τα βρήκαν δημιουργώντας το Κυπριακό κράτος. Ταυτόχρονα οι Άγγλοι ετοιμάζονται
να αποχωρήσουν από την Κ.Δ. Όσους Ελληνοκύπριους συνάντησα στις φυλακές αναφέρω
ακόμη και τώρα ότι έχω φιλικές σχέσεις με τους αγωνιστές που βρίσκονταν στην
φυλακή. Στην συνέχεια πωλεί το σπίτι του στην πλατεία Ηρώων για 3 χιλιάδες
λίρες και φεύγει για το Λονδίνο με την οικογένειά του όπου εργάστηκε στο Υπουργείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων για 30 χρόνια μέχρι την
αφυπηρέτησή του.
Ο πρώτος στρατιώτης ήταν Τ/Κ
Σύμφωνα με τον ιστορικό και ακαδημαϊκό Πέτρο Παπαπολυβίου
που πολλά χρωστά η νεώτερη Ιστορία μας στις αρχές Ιανουαρίου του 1940 πρώτη η
Κύπρος ως βρετανική αποικία έστειλε άνδρες στις επιχειρήσεις του πολέμου. Το
Φεβρουάριο του ίδιου χρόνου ιδρύθηκε το «Κυπριακό Σύνταγμα» και λίγο αργότερα
τον Ιούνιο συστάθηκε η «Κυπριακή Εθελοντική Δύναμη». Αυτά ήταν δύο σώματα στα
οποία κατατάχθηκε η μεγάλη πλειονότητα των Κυπρίων στρατιωτών του Β΄ Παγκοσμίου
Πολέμου. Από το 1939 οι Κύπριοι 18-30 ετών υπηρετούσαν στο βρετανικό στρατό
στις ειδικότητες γραφέων, μαγείρων, οδηγών αυτοκινήτων, μηχανικών. Το Κυπριακό
Σύνταγμα συμμετείχε σε πολεμικές επιχειρήσεις στη Γαλλία, στην Ηπειρωτική
Ελλάδα, στην Κρήτη, σε διάφορες χώρες της Βορείου Αφρικής, στη Μέση Ανατολή,
στην Ιταλία (όπως μας εξομολογήθηκε ο Ιάκωβος Καλισπέρας από το Λεονάρισσο)
εκεί μετρούσαν συνολικά 12. 192 στρατιώτες από το 1939 έως το 1945.
Ο πρώτος καταταχθείς σ’ αυτό ήταν ο Τουρκοκύπριος NEYZAT HATIC από τη
Λευκωσία με στρατιωτικό αριθμό CYΙ.
Άλλοι 4.450 Κύπριοι αξιωματικοί και στρατιώτες
κατατάχθηκαν στη Κυπριακή Εθελοντική Δύναμη η οποία συνεισέφερε όχι τόσο στα
μέτωπα όσον στην κατασκευή οχυρωματικών έργων και μεταφορά στρατιωτικών
εφοδίων, τη φρούρηση αποθηκών, πολεμικού υλικού κ.ά. Σύμφωνα με τον καθηγητή κο
Παπαπολυβίου οι αριθμοί αυτοί είναι εντυπωσιακοί σαν υπολογισθεί ότι η Κύπρος
είχε λιγότερους από 400000 κατοίκους στην τελευταία προπολεμική απογραφή του 1931.
Ιδέ: i) Οι Κύπριοι Εθελοντές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου του κ. Πέτρου Παπαπολυβίου
ii)
Εφημερίδα Φιλελεύθερος 28 Οκτωβρίου 2015 σελ. 28-29.