Έρευνα "ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΣ: 1940 Τ/Κ ΚΑΙ Ε/Κ ΣΤΟΝ ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟ;"

Γράφει ο Δρ Ηρακλής Ζαχαριάδης

Ιστορικός ερευνητής –Πρόεδρος Ε.Π.Ο.Κ.

Μέλος του Φιλολογικού Συλλόγου «ΠΑΡΝΑΣΟΣ»

ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΣ

Καλά το διαβάσατε. Μάλιστα αγαπητοί φίλοι πολύ ορθά το διαβάσαμε… αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, τον Μάρτιο του 1940… τότε που δεν ξεχώριζε τον Τ/Κ από τον Ε/Κ, τότε που ζούσανε μαζί, διασκέδαζαν μαζί, τότε τον πόνο του ενός τον συμμεριζότανε ο άλλος… τότε που δεν τους χώρισαν οι ξένοι.

Το Ελληνικό έθνος κάθε χρόνο γιορτάζει το πρώτο μεγάλο ΟΧΙ ενάντια του Ναζισμού. Εκτός από τη συμμετοχή μερικών χιλιάδων Τούρκων της Κύπρου στο «ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ», υπό τας διαταγάς Βρεττανών Αξιωματικών στο πλάι των Ελλήνων, των Μαρωνιτών και των Αρμενίων συμπατριωτών τους, είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι αρκετοί Τούρκοι τον Δεκέμβριο του 1940 προσήλθαν στις επιτροπές που ιδρύθηκαν από τον Μητροπολίτη Λεόντιον στις Κυπριακές πόλεις και γράφτηκαν στους καταλόγους εθελοντών για τον Ελληνικόν Στρατόν!

Δεν ήταν η αποστολή των εθελοντών τόσον σπουδαία όσον η διάθεση για την συμμετοχή στον Ελληνικό στρατόν κατά του Ιταλικού φασισμού που είναι ενδεικτική του κλίματος που επικρατούσε σε μια μεγάλη μερίδα των Τουρκοκυπρίων του νησιού.

Πήρα από το Αρχείο της Αρχιεπισκοπής της Κύπρου και δημοσιεύω ονόματα Τουρκοκυπρίων που προσήλθαν και δήλωσαν ενυπογράφως την πρόθεσή τους να καταταχθούν στον Ελληνικό Στρατό. Σας παρουσιάζω λοιπόν τους εννέα (9) Τουρκοκυπρίους που ζήτησαν να καταταχθούν από την Λευκωσία.

1. Ιμπραήμ Μουσταφά 30 ετών

2. Νιαζή Τσουμαγιάς 25 ετών

3. Σαλίχ Αχμέτ Κουλα 43 ετών

4. Ιμπραήμ Χασάν 18 ετών

5. Μεχμέτ Άλη Εμπρουλα 18 ετών

6. Χουσείν Χασάν 26 ετών.

ΑΝΑΤΙΝΑΞΗ ΓΕΦΥΡΑΣ ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΥ

Το κορυφαίο γεγονός της Ελληνική Εθνικής Αντίστασης του Ελληνικού Λαού στην νεότερη ιστορία είναι η Ανατίναξη της Γέφυρας του Γοργοποτάμου από τις ενωμένες αντιστασιακές οργανώσεις του ΕΑΜ και του ΕΔΕΣ την νύχτα της 25^ης Νοεμβρίου 1942.

Τον Σεπτέμβριο του 1942 Αγγλικό κλιμάκιο με αρχηγό τον Συνταγματάρχη Μάγερς αποβιβάζεται κρυφά στην Ελλάδα, έρχεται σε επαφή με τις διάφορες ανταρτικές ομάδες και κατορθώνει να συντονίσει τις ενέργειές τους. Αποτέλεσμα όλου αυτού του συντονισμού ήταν η ανατίναξη της Γέφυρας του Γοργοποτάμου. Μαζί με το κλιμάκιο των Άγγλων μαζί του ήλθαν και Κύπριοι. Στην ανατίναξη έλαβαν μέρος 120 άνδρες του ΕΑΜ, 65 του ΕΔΕΣ και 12 Άγγλοι κάτω από την προσωπική καθοδήγηση του Άρη Βελουχιώτη και του Ναπολέοντα Ζέρβα.

Πώς έγινε η επιχείρηση

Το δειλινό της 28^ης Σεπτεμβρίου 1942 απογειώθηκαν από το Αγγλοκρατούμενο Κάιρο τρία αεροπλάνα. Επιβάτες τους ήσαν 12 Άγγλοι σαμποτέρ. Στις αποσκευές τους είχαν 150 κιλά εκρηκτικά, ασυρμάτους, εφόδια και τα αλεξίπτωτά τους. Προορισμός θέση κάπου στην ορεινή Στερεά Ελλάδα. Αρχηγός της επιχείρησης «Χάρλιγκ» ορίστηκε ο συνταγματάρχης Έντυ Μάγιερ και υπαρχηγός ο ταγματάρχης Κρις Γουντχαουζ. Ανάμεσά τους και ένας Έλληνας Θέμης Μαρινός. Αντικειμενικός σκοπός της επιχείρησης η συνεργασία με Έλληνες αντάρτες για την ανατίναξη μιας εκ των σιδηροδρομικών γεφυρών Γοργοποτάμου, Ασωπού, Παπαδιάς που βρίσκονται στην ορεινή Λαμία. Πίστευαν ότι θα καθυστερούσαν τον ανεφοδιασμό των Γερμανικών στρατευμάτων του Ρόμελ που προήλαυνε στην Αφρική.

ΑΝΑΤΙΝΑΞΗ

Στις 25-11-1942 επιτέλους μετά από πολλές αναβολές πραγματοποιήθηκε στις 11 το βράδυ όταν όλα τα τμήματα βρίσκονταν στις θέσεις τους. Έκοψαν τα τηλεφωνικά καλώδια και δόθηκε με πυροβολισμούς το σύνθημα έναρξης της μάχης. Παράλληλα άρχισε το έργο των σαμποτέρ, οι οποίοι υπονόμευσαν με εκρηκτικά τις γραμμές του τρένου και τους πυλώνες της γέφυρας. Γύρω στις 1:30 σημειώθηκε η πρώτη έκρηξη. Την ώρα εκείνη έφθανε μια αμαξοστοιχία από την Λαμία (Λιανοκλάδι). Το τρένο είχε μπει στη γέφυρα, όταν έγινε η έκρηξη και φυσικά συνετρίβει μαζί με ένα τμήμα της. Λίγο αργότερα σημειώθηκε και δεύτερη έκρηξη και έτσι ολοκληρώθηκε η καταστροφή με επιτυχία.Οι αντάρτες με λίγες απώλειες συμπτύχθησαν ικανοποιημένοι στο χωριό Μαυρολιθάρι όπου γιόρτασαν την νίκη τους.

«Ο Γοργοπόταμος στην Αλαμάνα

στέλνει περήφανο χαιρετισμό

νέας ανάστασης χτυπάει καμπάνα

μηνάν τα όπλα μας το λυτρωμό».

Ο λαϊκός ποιητής αποτύπωσε μια από τις κορυφαίες στιγμές της Αντίστασης με το Γοργοπόταμο, σχετίζοντάς τον με την Αλαμάνα. Οι απώλειες των Γερμανών ήσαν επτά νεκροί, πέντε τραυματίες και δύο αιχμάλωτοι. Μετά από λίγες μέρες σε αντίποινα σκoτώσαν εκτελώντας 26 Έλληνες από τα γύρω χωριά.

Σ’ αυτήν την ανατίναξη της Γέφυρας του Γοργοποτάμου έλαβαν μέρος και τρεις τουλάχιστον Κύπριοι όπως αναφέρει στις 2/02/13 ο καθηγητής κος Πέτρος Παπαπολυβίου. Πολλοί λοιπόν από τους ανθρώπους των ελληνικών βουνών ήταν στρατιώτες του Βρεττανικού εκστρατευτικού σώματος που ύστερα από την Γερμανική πρόφαση του Απριλίου του 1941 απέφυγαν την αιχμαλωσία κρυβόμενοι σε ορεινές περιοχές Αυστραλοί, Βρεττανοί, Κύπριοι, Νεοζηλανδοί και Παρηανια. Αυτό συνέβην και στην Μεσσηνία, στην Μάνη, στην Παρνασσίδα, στη Θεσσαλία, στο Πήλιο, στον Βόρειο Όλυμπο. Αργότερα, άλλοι ενσωματώθηκαν στις ελληνικές αντιστασιακές οργανώσεις και άλλοι προσκολλήθησαν και στις βρετανικές στρατιωτικές οργανώσεις που χρησιμοποιήθησαν από τους Βρετανούς ως σύνδεσμοι μεταξύ ανταρτικών ομάδων ή ως μεταφραστές. Σύμφωνα με τον Ε. Μάγερς τριάντα περίπου ασύλληπτοι από τους κατακτητές Κύπριοι στρατιώτες πλαισίωσαν την πρώτη βρεττανική αποστολήν στην ελεύθερη Ελλάδα επιτρέποντας το σχηματισμό μιας «Κυπριακής Υπηρεσίας Αγγελιοφόρων» που μετέφεραν μηνύματα και διατάξεις στα διασκορπισμένα μέλη της αποστολής.

Δύο από αυτούς ο Τζεμάλ Ναφή και Όσμαν Σουκρή ήταν Τουρκοκύπριοι από την Αρχιμανδρίτα της Πάρου. Για δύο χρόνια οι δύο αυτοί Τουρκοκύπριοι έμειναν ασύλληπτοι στα βουνά της Στερεάς Ελλάδας προσκολλήθηκαν στην πρώτη ομάδα των Βρεττανών κομμάντος και χρησιμοποιήθηκαν για την μεταφορά των εκρηκτικών υλών μαζί με ένα Παλαιστίνιο στρατιώτη. Μετά τον Γοργοπόταμο ανέλαβαν και τα «οικιακά των Βρεττανών» αξιωματικών στα λημέρια της Ρούμελης αλλά ανέλαβαν και τη νοσηλεία του ασθενήσαντος Μάγερς.

Ανάμεσα στους άνδρες του ΕΛΑΣ που πήραν μέρος στην επιχείρηση Γοργοποτάμου ήταν σύμφωνα με τις αφηγήσεις του ο Γεώργιος Τριλλίδης από τα Καμπιά. Ο Τριλλίδης απεβίωσε το 1992 στη Λακωνία και αυτός αποκομμένος στρατιώτης του «Κυπριακού Συντάγματος». Στην ΕΑΜΙΚΗ βιβλιογραφία καταγράφεται η συμμετοχή ενός ακόμη Κύπριου στην πρώτη ομάδα των ανταρτών (μαυροσκούφηδων) του Βελουχιώτη το καλοκαίρι του 1942 του «Παντελή». Προφανώς πρόκειται όπως αναφέρει ο καθηγητής κος Παπαπολυβίου να πρόκειται για τον Παύλο Φλούρου (Μπακλαβατζή) από το Ριζοκάρπασο και για σειρά ετών τοπικός γραμματέας του ΑΚΕΛ στο χωριό του και για τρία χρόνια εγκλωβισμένο στο Ριζοκάρπασο, ύστερα από την Τουρκική εισβολή του 1974. Ο Φλουρού απεβίωσε όπως μας πληροφορεί ο κος Θ. Ζαμπάς στο βιβλίο του για την ιστορία του ΑΚΕΛ στο καταυλισμό Μενεού το 1996. Προτού κλείσω την παρένθεση αυτή θέλω να σας αναφέρω ότι οι δύο Τουρκοκύπριοι κυκλοφορούσαν με τα ονόματα Γιάννης και Παναγιώτης και έτσι ήσαν γνωστοί μεταξύ των συναδέλφων τους ανταρτών. Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία ήταν ότι το κρίσιμο βράδυ της 25^ης Νοέμβρη 1942 οι δύο Κύπριοι συνοδεία με μια μικρή ομάδα ανταρτών από τέσσερις Βρεττανούς Αξιωματικούς τοποθέτησαν τα εκρηκτικά στα υποστυλώματα της Γέφυρας του Γοργοποτάμου.

Ο Μάγερς αναφέρει τα πραγματικά ονόματα των Τουρκοκυπρίων στρατιωτών όπως τα αποκαλύψαμε στην Αγγλική έκδοση του βιβλίου του «The Greek Entaglement London 1955) με τίτλο: Η Τουρκοκυπριακή συμμετοχή στην μεγαλύτερη ανατίναξη της γέφυρας».

Πηγές

ΣΠ. ΜΠΕΚΟΥ- Λάμπρου «Γοργοπόταμος η αλήθεια που καίει εκ. Τελέθριο»

Θέμης Μαρινός Αποστολή Holling 1942 Εκδ. Παπαζήσιος

Στρ. Ν-Ζέρβα Απομνημόνευμα» έκδοση «Μετρόν» 32-35

Κρις Γουντ-Χάουζ Το μήλο της Έριδος εκδ.-εξηντα

Μάγιερς T.heGreek Englement (London 1955)

gorgopotamosvillage.gr

Έντι Μονιερς «Η Ελληνική περιπλοκή- εξάντας

Πέτρος Παπαπολυβίου «Οι Τουρκοκύπριος που πολέμησε στην κατεχόμενη Μακεδονία εφ. Καθημερινή 30-10-2006

Εφ. Φιλελεύθεροι 1 Δεκεμβρίου 2012- Παπαπολυβία»